red. Aleksandra Sęk

Afazja jest zaburzeniem mowy w wyniku incydentów neurologicznych. Pełny obraz afazji obejmuje zaburzenia:  
  • organiczne,
  • poznawcze,
  • językowe.
Afatyk o wiele bardziej czuje, niż wie. Oznacza to, iż afatycy mają problemy z budowaniem komunikatów i tym samym nie potrafią zaprogramować wypowiedzi, gdyż zaburzenie to podlega mechanizmom programującym. Mechanizmy te programują czynności mowy u człowieka, który te czynności mowy miał już wcześniej opanowane. Uszkodzenie struktur może być całkowite bądź częściowe. To, jakie pacjent z afazją będzie miał objawy, zależne jest od tego jak bardzo i czym spowodowane są uszkodzenia mózgu i czaszki.

Logopeda w pracy z zaburzeniem postępującym będzie działał w nieco inny sposób, niż w pracy z zaburzeniem, które nastąpiło raz i już się wydarzyło. Dlatego tak istotna jest terapia i dobranie odpowiedniego programu:  
  • leksykalnego,
  • gramatycznego,
  • tematycznego.
Jak wprowadzać słownictwo u pacjentów z afazją?

Wprowadzanie słownictwa to podsystem semantyczny, który kształtujemy za sprawą prawej półkuli mózgu. Efekt, który chcemy uzyskać to, aby pacjent mówił zdaniami, w tym celu musimy zachować kolejność wprowadzania do systemu semantycznego słów, kolejno: najpierw rozumienie, potem nazywanie, a na końcu powtarzanie. Rzeczowniki wprowadzamy poprzez badanie rozumienia i czytania. Programujemy rzeczowniki i utrwalamy je. Wyróżniamy np.: technikę nazywania rzeczowników w mianowniku. Dlaczego rzeczowników? Rzeczowniki stanowią nieco mniej niż połowę podstawowego zasobu leksykalnego. Rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki to wyrazy nazywające, których istota zależna jest od klasy zjawisk pacjenta z afazją. Tutaj wyróżniamy trzy środowiska: najbliższe otoczenie pacjenta z afazją, środowisko i dalsze środowisko.

Z zagadnieniem dotyczącym sposobu wprowadzania słownictwa u pacjentów z afazją wiąże się pytanie, jak programować język tego pacjenta?

W pierwszej kolejności programujemy pola semantyczne, w drugiej sprawdzamy frekwencyjność a w trzeciej kolejności rzeczowniki w Mianowniku. Programowanie języka to rozbudowanie systemu syntaktycznego pacjenta. W programowaniu języka istotna jest rola funkcji prawej i lewej półkuli w procesie komunikacji. Programujemy podsystem:
  • fonetyczno-fonologiczny (w tym Gesty Artykulacyjne i Manualne Torowanie Głosek),
  • semantyczny (w tym techniki: nazywania, szeregowania, wskazywania),
  • syntaktyczny (w tym grupa werbalna, nominalna, przymiotnikowa, przysłówkowa, pytania szczegółowe, strategie lewopółkulowe).
Dodatkowo oto uniwersalne zasady postępowania w przypadku afazji u osób dorosłych:
  • nie stawiamy pacjenta w opresyjnych sytuacjach,
  • unikamy standaryzowanych testów,
  • badanie wykonujemy w niedługi czas,
  • sposób przeprowadzania badania/ mówienia do pacjenta powinien być odpowiedni,
  • organizacja przestrzeni, np: staramy się aby twarz terapeuty była oświetlona i widoczna,
  • stan pacjenta często zmienia się a terapeuta ma to uwzględnić podczas terapii,
  • diagnozę przeprowadzamy stosując gradualne badanie języka.
Bibliografia:
  1. Wiedza z wykładów i ćwiczeń Dr Anny Siudak z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie