red. Aleksandra Sęk

Cechy fonetyczne głoski [t]:

  • ustna,
  • bezdźwięczna,
  • przedniojęzykowo-zębowa,
  • zwarto-wybuchowa,
  • twarda.

Podczas wypowiadania tej spółgłoski lekko uchylone są wargi, dzięki czemu
zauważyć możemy część siekaczy. Język położony jest płasko, a apeks języka dotyka
wewnętrznej części zębów z górnego łuku. Boki języka są w kontakcie z dziąsłami.
Podniebienie miękkie przylega do tylnej ściany gardła. Głoskę [t] możemy wypowiadać we
wszystkich pozycjach w wyrazie (Cieszyńska, 2020).


Cechy fonetyczne głoski [d]:

  • ustna,
  • dźwięczna,
  • przedniojęzykowo-zębowa,
  • zwarto-wybuchowa,
  • twarda.

Podczas wypowiadania tej głoski narządy artykulacyjne ułożone są w ten sam sposób,
jak w przypadku głoski [t]. Różnica polega na tym, że przy wypowiadaniu głoski [d]
wiązadła głosowe drgają. Głoskę [d] możemy wypowiedzieć w nagłosie i śródgłosie w
wyrazie (Cieszyńska, 2020).


Cechy fonetyczne głoski [n]:

  • nosowa,
  • dźwięczna,
  • przedniojęzykowo-zębowa,
  • zwarto-otwarta,
  • twarda.

Podczas wypowiadania tej głoski lekko uchylone są wargi, a kąciki ust delikatnie
przesuwają się ku tyłowi. Język położony jest w taki sposób, aby przylegał do tylnej części
zębów w górnym łuku i dziąseł w tej okolicy. Podniebienie miękkie odchyla się od tylnej
ściany jamy gardła, co umożliwia przejście powietrza przez nos. Wiązadła głosowe drgają.
Głoskę [n] możemy wypowiadać we wszystkich pozycjach w wyrazie, ale nie występuję
przed [i] (Cieszyńska, 2020).


Cechy fonetyczne głoski [l]:

  • ustna,
  • dźwięczna,
  • przedniojęzykowo-dziąsłowa,
  • boczna,
  • twarda.

Podczas wypowiadania tej głoski wargi są neutralne, podobnie kiedy artykułujemy
samogłoskę [a]. Apeks języka jest wzniesiony do góry i przylega do wałka dziąsłowego.
Język jest lekko wklęsły. Powietrze przedostaje się po bokach języka. Podniebienie miękkie
bardzo słabo przylega do tylnej ściany gardła. Wiązadła głosowe drgają. Głoskę [l] możemy
wypowiadać we wszystkich pozycjach w wyrazie, ale nie występuję przed [i], [y], [j]. Głoska
ta powinna być bardzo dobrze utrwalona i wypracowana, ponieważ jest głoską prymarną
wśród głosek dziąsłowych (Cieszyńska, 2020).


Oto zestaw ćwiczeń usprawniający aparat artykulacyjny do wywołania głosek: [t], [d], [n], [l]:

  • Na górne dziąsła podopiecznego rozsmarowujemy miód, dżem czy zmiękczoną
    czekoladę. Prosimy, aby podopieczny zlizywania czubkiem języka słodkości.
  • Zabawa w liczenie zębów. Prosimy podopiecznego, aby czubkiem języka liczył swoje
    zęby. Język dotyka zębów po stronie wewnętrznej.
  • Zabawa w mycie zębów. Prosimy podopiecznego, aby czubkiem języka oblizywał
    swoje zęby. Język oblizuję zęby po stronie wewnętrznej.
  • Zabawa w konika. Prosimy podopiecznego, aby kląskał językiem.
  • Prosimy podopiecznego, aby na kilka sekund otworzył szeroko buzię. Ma to nie sprawiać
    bólu podopiecznemu. Prosimy, aby w czasie otwartej buzi dziecko trzymało czubek
    języka i jego boki na dziąsłach górnych zębów.
  • Prosimy podopiecznego o dotykanie wałka dziąsłowego (tuż za górnymi zębami na
    podniebieniu) czubka i boków języka. Niech trwa to kilka sekund.
  • Zabawa w mlaskanie.
  • Dajemy podopiecznemu mały pudrowy cukierek i prosimy, aby ssał go tuż za
    górnymi zębami, czyli na wałku dziąsłowym (Michalak-Widera 2007).


#speech #speechtheraphy #teczkalogopedy #szkoleniaonline #kursyonline

Bibliografia:

  1. Jagoda Cieszyńska, „Metody wywoływania głosek”, Kraków 2020.
  2. Iwona Michalak-Widera „Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i
    ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek”, Katowice 2007.

red. Aleksandra Sęk

Jaka jest różnica pomiędzy seplenieniem międzyzębowym a seplenieniem bocznym?

a) sposób realizacji głosek:


Różnica między seplenieniem międzyzębowym a bocznym przejawia się w innym
sposobie realizacji głosek. Bardzo często seplenienie międzyzębowe dotyczy trzech szeregów
głosek: [s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, rz, cz, dż]. Seplenienie boczne również może dotyczyć
deformowania głosek z trzech szeregów: syczących, ciszących i szumiących, jak i bardzo
rzadko innych głosek. Sposób realizacji głosek w seplenieniu bocznym najczęściej
realizowane są w taki sposób, że powietrze nie przechodzi przez środek języka, najczęściej
ucieka ono bokiem. Dodatkowo przy realizowaniu głosek szumiących, gdzie boki języka
prawidłowo unoszą się do podniebienia, w seplenieniu bocznym często język nie pracuję po
którejś ze stron. Powietrze bardzo często ucieka tą stroną, po której bok języka nie uniósł się
do realizacji głosek szumiących.

b) diagnozowanie:


Diagnozując seplenienie międzyzębowe logopeda najbardziej bazuję na zmyśle
wzroku, gdyż od razu widzi kiedy język wchodzi między zęby. Przy diagnozie seplenienia
bocznego logopeda najbardziej bazuję na zmyśle słuchu, gdyż od razu słyszy różnicę
pomiędzy prawidłowo realizującą głoską a zdeformowaną, np: poszum w artykulacji. Warto
zaznaczyć, że nie zawsze słychać poszum.


Przykładowe przyczyny seplenienia bocznego:

I. Asymetria w ułożeniu języka – niesymetryczna praca mięśni, np: jedna strona ciała
pracuję bardziej, gdyż jest mocniejsza, niż druga, która jest słabsza, co w późniejszym
okresie widoczne jest w kształtowaniu się stawu biodrowego, stawu skroniowo –
żuchwowego,


II. Nieprawidłowe napięcie mięśniowe: hipotonia – zbyt małe napięcie przy unoszeniu
się boków języka, hipertonia – za dużo napięć, np: w mięśniu żucia: najbardziej w
żwaczu. Warto zaznaczyć, że w inny sposób pracujemy z mięśniami u pacjenta ze
wzmożonym napięciem mięśniowym, a inaczej z mięśniami przy za małym napięciu
mięśniowym,


III. Ankyloglosja – wędzidełko za bardzo ciągnie do dna jamy ustnej,


IV. Wady zgryzu: zgryz krzyżowy, zgryz otwarty, przodozgryz, tyłozgryz,


V. Ubytki zębowe,
VI. Parafunkcje, np: ssanie kciuka z jednej wybranej strony, smoczek wkładany z boku
ust, nagryzanie ołówków z jednej strony podczas sytuacji stresowych,


VII. Nieprawidłowy typ połykania,


Terapia seplenienia bocznego:


a) diagnoza przyczyny i zlikwidowanie jej, jeżeli jest taka możliwość, gdyż przy nie
zlikwidowaniu przyczyny skuteczność naszej terapii będzie o wiele niższa,


b) przygotowanie pacjenta do prawidłowej realizacji głoski:


i) prawidłowy tor oddechowy (ćwiczenia oddechowe),


ii) prawidłowa pozycja spoczynkowa języka,


iii) prawidłowa pozycja spoczynkowa żuchwy,


iv) rozluźnienie mięśni twarzy, w tym w szczególności mięśnia okrężnego ust,
np., kiedy u pacjenta powietrze ucieka prawą stroną może zdarzyć się, iż
prawy dźwigacz kąta ust pracuję mniej, niż lewy dźwigacz kąta ust,


v) prawidłowe odgryzanie i żucie,


vi) ruchomość języka (ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, mięśnia
okrężnego ust, np.: podczas obrabiania pokarmu (ćwiczenia artykulacyjne),


vii) prawidłowe połykanie,


c) artykulacja głosek:


i) w sylabach otwartych,


ii) w sylabach zamkniętych,


iii) w sylabach otwartych z paradygmatem,


iv) w każdych pozycjach w wyrazie (nagłos, śródgłos, wygłos),


v) w zbitkach spółgłoskowych,


vi) w zestawieniach dwuwyrazach,


vii) w zdaniach,

Szkolenie z tego zakresu znajdą Państwo poniżej   


#speech #speechtheraphy #teczkalogopedy #szkoleniaonline #kursyonline #seplenienie
#seplenienieboczne #metodykorekcji #terapia #terapialogopedyczna


Bibliografia:
1. Szkolenie dodatkowe rocznego kursu „WySTARTuj z dyslalią 2022” prowadzone
przez Logopedę Radzi: Martę Czajkę – Nawrocką i Agnieszkę Kaproń pt.:
„Seplenienie boczne” .